Argüman Haritaları: Arguman.net

Hukuk eğitimi uzun zamandır bir dönüşüm ihtiyacı içinde. Ben de bir süredir dijitalleşme ile iyice belirginleşen bu ihtiyaca kafa yoruyorum. Uluslararası Karşılaştırmalı Hukuk Akademisi’nin 2026’daki Berlin genel kongresinde, Pınar Çağlayan Aksoy hoca ile birlikte bu değişimin hukuk eğitim modellerindeki etkisi üzerine bir rapor hazırlayıp sunacağız. Haliyle benim ilgim ve okumalarım bu konular ve çareler üzerine biraz daha yoğunlaştı.

Ertuğrul Uzun hocanın “Hukuk Fakültesinde Hocalara Gerek Var mı?” isminde yazısını okumuşsunuzdur, okumadıysanız muhakkak okumalısınız. Takrir metoduyla sesli okuma seanslarına dönen ders saatleri ders kitaplarının çoğalması ile birlikte anlamsızlaştı. Eskiden ders kaydı notlarla devamsızlıklarını telafi etmeye çabalayan öğrenciler için, teknolojik imkanların gelişmesiyle ve pandemi sürecinde hocaların ders videolarını internet ortamında paylaşmaya başlamasıyla bu “içeriklere” ulaşmak oldukça kolay bir hale geldi.

Kanaatimce bir hukuk fakültesi öğrencisinin, mezun olmadan önce mutlaka edinmesi gereken üç temel yetkinlik var. İlki hukukun içeriği. İfade ettiğim gibi buna ulaşmak artık eski zamanlara kıyasen çok daha kolay.

İkincisi, “yöntem”. Yani söz konusu içeriğin ezberinden öte, problemli durumlarda akıl yürütme için gereken araçlar edinilmeli. Hukukta “gerçeği” bulmanın yolu, tartışmaktır. İdeal hukuk düzeninde neyin “doğru” olduğuna, yöntemi ve nitelikli tartışmacıları olan tartışmalar karar verir.

Üçüncüsü ise kendini yazılı ve sözlü ifade edebilme kabiliyeti.

Bu üç hususa dair da sayfalarda şey yazılabilir, içerikleri detaylandırılıp tartışılabilir. Ben bugün sorundan bahsetmekten ziyade problemli olan ikinci ve üçüncü hususa faydalı olabileceğini düşündüğüm ufak bir çözüm önerisi ile geldim: Arguman.net

Lisansüstü derslerde ödevler literatür derlemesi halinde gelmesin, problem odaklı gerekçeli metinler ortaya çıksın diye öğrencilerden metinlerin yanında bir de argüman haritası hazırlamalarını istiyorum. Esasında bu internet sitesini öğrencilerim için, bu haritaları oluşturmalarına kolaylık sağlasın diye hazırladım.

Argüman haritalarının faydası incelenen probleme dair literatürde bulunan tartışmaları görselleştirerek, onların diyalog yapısı ortaya çıkararak hem anlamayı kolaylaştırması hem de kişinin kendi argümanlarının geçerliliğini test etmesine imkan vermesi. Bizde öğretideki görüşler incelenirken genellikle sınıflandırma “teoriler” üzerinden yapılır ve o teorilerin argümanları ve onlara getirilen eleştiriler sıralanarak diğer teoriye geçilir. Yazar nihayetinde de katıldığı görüşü özetleyen bir sonuç bölümü yazar. Bu yöntem hem anlaşılmayı zorlaştırır hem de yazarın birçok meseleyi mecburen tekrar etmesine sebep olur. Çünkü bu teorilerin içerikleri bu şekilde ayrıksı beyanlardan değil, iç içe geçmiş diyaloglar, birbirlerine verilmiş cevaplardan ibarettir. Argüman hartialarının faydası bu yapıyı görünür kılar ve anlamayı kolaylaştırır. Bunların eğitimde etkisini kanıtlayan bilimsel çalışmalarda mevcut.

Bu haritalara özgü düzenleme araçları var, hatta mind map uygulamalarından da bu argüman haritalarını oluşturmak bir nebze mümkün, ama çoğunlukla karmaşık. Ben yapay zekanın geldiği halden medet umarak, kod yazmayı bilmeden dahi bu tip bir internet sitesi hazırlayabileceğim hissine kapıldım ve sanırım haklı da çıktım. Çeşitli araçları kullanarak aklımdakine büyük oranda benzer bir şey ortaya çıkartabildim.

Argüman haritalarının kullanımı daha çok felsefeciler arasında yaygın. Hukuk alanındaki örnekler de çok kapsamlı rehberler sunmuyor. Hukuk eğitiminde uygulanacak örnekler biraz daha temel bilgi gerektiren ve teknik tartışmalara dair olacağından kendine özgü kurallara ihtiyacımız var. Açıkçası birkaç senedir bu yöntemi kendi çalışmalarımda kullanmama rağmen ben de her konuda en verimli kurallar dizisini henüz oluşturabilmiş değilim. Bunu paylaşımdaki ve bu dönemden itibaren öğrencilerle birlikte uygulamadaki umudum da bu kuralları daha iyi netleştirebilmek.

Haritanın tepesinde bizim tezimizin, ana argümanımızın bulunması gerekiyor. Alta da öncülleri, lehte veya aleyhte alt argümanları yazıyoruz. Argümanımızın kuvvetini ise bu öncüllerin doğruluğu ve bizi tezimize götürüp götürmediği belirliyor. Sitede üstte bir dizin sekmesi, altta da görsel harita bölümü var. Biz dizine argümanlarımızı girdikçe aşağıda görsel harita kendiliğinden oluşuyor. Çünkü ile kurulacak destekler yeşil, fakat ile kurulacak karşı argümanlar kırmızı ve itirazlar turuncu renkte.

Esasında haritanın tek bir doğru kullanım yöntemi yok, elbette temel mantığına uyulduktan sonra. Çünkü karmaşık meseleleri her insanın anlama ve anlatma tarzı birbirinden farklı. Aynı probleme dair de olsa her özgün eserin yapısı, içeriği farklı olacaktır. Haritaların yapısı da bu şekilde biraz oluşturan kişinin “kafasının çalışma şeklini” yansıtıyor. Zaten haritanın esas faydası oluşturan kişiye. Çetrefilli bir mesele üzerine düşünürken, problemin çözümüne dair yapıyı kurarken, tartışmaları çözmeye çalışırken daha rahat kavramamızı ve bağlantıları anlamamızı sağlıyor. Yani maksat konuyu basitleştirip bilmeyen biri için görselleştirmek değil, bu yüzden haritanın son halinin başkalarına karmaşık görünmesi problem değil. Bu haritaları kullanarak bir metin kaleme aldığınızda eseriniz haritadan çok daha açık, anlaşılır olacaktır.

Hem sitenin kullanımına hem de örnek bir problem üzerinden argüman haritalarını oluşturulma yöntemine dair bir video yaparsam daha anlaşılır olur diye düşündüm. Bu sebeple yazıda ayrıntılarına girmeyeceğim. Siteyi biraz kurcalarsanız işleyişi anlamak zor değil. Şimdilik haritalar sadece sizin tarayıcınıza kayıt oluyor ve temizle demezseniz (veya tarayıcının çerezlerini silmezseniz) her daim bilgisayarınıza görsel kısmı indirmek mümkün. Ama yakın zamanda üyelik sistemli bir versiyona geçeceğim, orada hesap oluşturunca haritaları kaydedip başkaları ile paylaşabilir hale geleceksiniz. Bir de konuya özgü promptlara sahip bir yapay zeka botu ile oluşturulan haritanın değerlendirilmesini mümkün kılmak istiyorum. Elbette bunu, indirdiğiniz görseli herhangi bir sohbet botuna atarak da kendiniz kısmen yapabilirsiniz.

Ayrıca Fiona Patterson'ın konuya ilişkin makalesinden ilhamla bir de lisans derslerinde kullanmak üzere Argüman Satrancı websitesi oluşturdum. Henüz çok geliştirme aşamasında ama incelemek isterseniz ona da bu linkten ulaşabilirsiniz. Burada maksadım tartışmayı biraz oyunlaştırarak sınıfta iki grup oluşturmak ve moderasyon görevi üstlenerek probleme ilişkin haritayı birlikte oluşturmalarını sağlamak. Umudum mümkün olduğunca takrir yönteminden kurtulup sokratik metodu uygulamayı kolaylaştırmak ve öğrencilerin "ezberledikleri" doktrinel tartışmaları anlamalarını sağlamak.

Özellikle doktora dönemimde hem konuyu anlarken hem de mümkün olan en öz, açık şekilde okuyucuya aktarmaya çalışırken çok faydasını gördüğüm bu yöntem umarım sizin de işinize yarar. Oluşturduğunuz örnekleri ve konuya ilişkin tavsiyelerinizi gönderirseniz çok memnun olurum. Hem sitedeki gelişmeleri hem de derslerdeki uygulamaların sonuçlarına ilişkin durumu yine buradan ek yazılarla paylaşacağım.